حضانت فرزند و نحوه پرداخت نفقه

«نگهداری از فرزندان هم حق و هم تکلیف پدر و مادر است.»

 محتوای قانون حضانت فوق الذکر نشان می دهد  مراقبت از فرزندان وظیفه هم پدر و هم مادر است لذا نمی توان این حق را بدون دلیل و حکم قانونی ،از آنان سلب کرد بعلاوه نگهداری از فرزندان وظیفه قانونی والدین است و نمی توانند از انجام این وظیفه سرباز زنند.

تا اینجای موضوع دیدیم که نگاه قانون این است که حضانت حق و تکلیف هر دو والد است ولی اختلاف بر سر حضانت چه موقع پیش می آید ؟

بله. اختلافات زمانی پیش می آید که هر دو والد در طلاق توافقی یا طلاق های یک طرفه از طرف مرد یا زن ،قصد جدا شدن از یکدیگر را دارند.

در این شرایط ، ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی می گوید:

«برای حضانت این دسته از فرزندان، مادر تا هفت سالگی اولویت دارد و پس از آن این اولویت با پدر است، مگر آنکه مصلحت فرزند به گونه ای دیگر اقتضا کند. »

نکات ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی راجع به حضانت چیست ؟

۱- برای نگهداری از فرزندان پسر و دختر ، تا سن هفت سالگی مادر اولویت دارد و بعد از هفت سال ، پدر ارجح است 

۲-بررسی مصلحت کودک به عهده دادگاه گذاشته شده که در صورت اعتراض یک والد و وجود دلایل قوی و منطقی مبنی بر عدم صلاحیت پدر یا مادر، حضانت را از وی سلب و به والد دیگر واگذار نماید.

۳- زمانی که فرزندان به سن بلوغ برسند (پسر ۱۵ سال تمام قمری و دختر ۹ سال تمام قمری) دادگاه مساله حضانت را منتفی قلمداد می کندو این خود فرزندان هستند که انتخاب می کنند با کدام یک از والدینشان زندگی کنند. اما در هر صورت تامین مخارج زندگی ( نفقه فرزندان )تا سن قانونی و استقلال فرزندان با پدر خواهد بود.

حال تصور کنید که مساله حضانت حل شده و کودک به پدر یا مادر سپرده شده است. اما حق دیدار و ملاقات فرزند برای والد دیگر به چه صورت است ؟

ملاقات فرزند طبق  رویه وقانون جدید 

یکی از مواردی که باید  در آرا حضانت یا توافقنامه های طلاق توافقی آورده شود شرایط ملاقات و پیدار با فرزند است . در این مورد ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده می گوید:

«دادگاه باید ضمن رأی صادره در خصوص درخواست طلاق، با توجه به وابستگی عاطفی و مصلحت فرزند، ترتیب، زمان و مکان ملاقات وی با پدر و مادر و سایر بستگان را تعیین کند.»

همانطور که ملاحظه می کنید  این ماده و رویه دو نکته را بیان میکند:

۱-تعیین زمان و مکان 

ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده مقرر کرده است:

«دادگاه باید ضمن رأی صادره در خصوص درخواست طلاق، با توجه به وابستگی عاطفی و مصلحت فرزند، ترتیب، زمان و مکان ملاقات وی با پدر و مادر و سایر بستگان را تعیین کند.»

انچه رویه و اجرای این قانون نشان میدهد دو نکنه مهم است :

۱- دفعات و ساعت و مکان ملاقات بسته به سن ، جنسیت و میزان وابستگی طفل و‌شرایط وی در نظر گرفته می شود بعنوان مثال  شرایط ملاقات یک طفل شیرخواره که در این شرایط نیاز بیشتری به مادر دارد با ملاقات یک کودک ۶ ساله متفاوت است .

۲- در این خصوص آنچه برای قانون اهمیت دارد مصلحت و حفظ سلامت روانی کودک است نه خواسته والدین. در نتیجه بنا به شرایط کودک ، تصمیم دادگاه قابلیت تغییر را دارد.

آیا پدر یا مادر می توانند مانع از ملاقات فرزند شوند؟

قانون برای تخطی از وظایف نگهداری فرزند و جلوگیری از دیدار والد دیگر با فرزند ضمانت اجرایی را پیش بینی کرده است. بر اساس ماده ۲۹قانون حمایت خانواده : 

«هرگاه دادگاه تشخیص دهد ملاقات، حضانت، نگهداری و سایر امور مربوط به فرزند بر خلاف مصلحت او است یا در صورتی که مسئول حضانت از انجام تکالیف مقرر خودداری کند یا مانع ملاقات فرزند تحت حضانت با اشخاصی که حق ملاقات دارند شود، می تواند در خصوص اموری از قبیل واگذاری امر حضانت به دیگری با تعیین شخص ناظر با پیش بینی حدود نظارت وی با رعایت مصلحت فرزند تصمیم مناسبی اتخاذ کند.»

لذا دادگاه می تواند بنا بر شرایطی ، حضانت را از والد دیگر بگیرد یا برای ملاقات تمهیداتی را تعیین کند.

نفقه فرزند بعد از جدایی با کیست ؟

برخی از افراد تصور می کنند چون حضانت کودک با مادر است و با وی زندگی می کند در نتیجه تامین مخارج مورد نیازش هم با مادر است در صورتی که این تصور اشتباه است .

نفقه فرزند تکلیف قانونی پدر است و حضانت مادر رافع این تکلیف نیست .

ماده ۱۱۹۹ در این خصوص می گوید:

«نفقه فرزندان به عهده پدر است و پس از فوت پدر یا عدم قدرت او به دادن نفقه به عهده اجداد پدری است.

در صورت نبود اجداد پدری یا عدم قدرت آنها در پرداخت نفقه فرزند، نفقه به عهده مادر است. اگر مادر در قید حیات نباشد، نفقه فرزند به عهده اجداد مادری است.»

حال اگر پدر از پرداخت نفقه خودداری کند تکلیف چیست ؟

در این مورد مادر می تواند از طرف کودک ، علیه پدر طرح شکایت کند . 

برای گرفتن حضانت فرزندم چه مراحلی را طی کنم ؟

اگر فرزندتان در سن حضانت ( دختر تا ۹ سال قمری و پسر تا ۱۵ سال قمری ) است می توانید با ثبت دادخواست حضانت و دلایل و مدارک در دفتر خدمات قضایی الکترونیک اقدام کنید. 

اگر هم والدی هستید که حضانت فرزندتان به دیگری واگذار شده و فکر می کنید دلایلی وجود دارد که آن پدر یا مادر صلاحیت نگهداری فرزندتان را ندارد شرایط سلب حضانت فرزند از پدر و مادر را به شرح ذیل بررسی نمایید:

• عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادر

• اعتیاد زیاد به الکل، مواد مخدر و قمار

•  معروفیت و سرشناس بودن در فساد اخلاقی و فحشا

• ابتلا به بیماری روانی به تشخیص پزشکی قانونی

• تکرار ضرب و جرح خارج از عرف

• سوء استفاده از فرزند یا اجبار او به ورود به مشاغل ضد اخلاقی مانند فساد، فحشاء، تکدی گری، قاچاق

• جنون مادر

• ازدواج مجدد مادر

شرایط حضانت در طلاق توافقی چیست ؟ 

طلاق توافقی همانطور که از نامش پیداست بر مبنای توافق زن و مرد صورت می گیرد . پس هر آنچه در این نوع طلاق مورد رضایت طرفین باشد از نظر قانون الزامی و اجرایی است. 

در این مورد پیشنهاد می شود مقاله وبسایت در رابطه با نحوه نگارش توافقنامه طلاق توافقی را حتما مطالعه بفرمایید.

در طلاق توافقی والدین در مورد شرایط حضانت و نگهداری فرزندان با هم توافق و این توافق را بصورت مکتوب به دادگاه ارائه می دهند.

این توافق حضانت راجع به کودکانی هست که در سن حضانت قرار گرفته اند یعنی دختر  تا۹ سال کامل قمری و پسر تا ۱۵ سال قمری،زیرا خارج از این محدوده سنی بحث حضانت تمام شده و این فرزند است که باید تصمیم بگیرد با کدام والد زندگی کند .

لازم به ذکر است که هر گونه توافق در این رابطه الزامی است و بعدها پدر یا مادر نمی توانند خلاف این توافق را بخواهند مگر اینکه دلیلی ایجاد یا کشف شود که نشان دهد ادامه زندگی فرزند مشترک با آن شخص، خلاف مصلحت و سلامت جسمی و روانی اوست 

نفقه فرزند درطلاق توافقی با کیست ؟ 

هر چند طبق قانون نفقه فرزند بعهده پدر است و قانون وی را مسوول تامین مخارج فرزند می داند چه فرزندبا پدر زندگی بکند چه زندگی نکند.

اما در مبحث طلاق توافقی قضیه متفاوت است .همانطور که قبلا هم گفتیم اساس این طلاق، توافقات است در نتیجه زن و شوهر می توانند مساله نفقه و مبلغ نفقه را بطور توافقی حل نمایند و زن یا شوهر را مسوول پرداخت نفقه تعیین کنند.

البته تغییر شرایط و ناتوانی مادری که نفقه را بعهدع گرفته مانع از آن نخواهد بود که در آینده درخواست نفقه از پدر مطرح نگردد.

آیا می توانم با حضانت فرزندم را از کشور خارج کنم ؟