شرح کامل مالیات بر ارث و جدول های محاسبات مالیاتی 

1- مفهوم مالیات بر ارث

2- دسته بندی مالیات بر ارث

3- قانون مالیات بر ارث

4-معافیت های مالیا ت بر ارث

5-  حکم قانون برای فرار از مالیات بر ارث

6- قانون مالیات بر ارث املاک تجاری مانند مغازه 

7-مالیات بر ارث برای اموال منقول مانند ( خودرو)

8-مالیات بر ارث برای اموال غیر منقول مانند (زمین , خانه)

9-مالیات بر ارث جهت حساب های بانکی و ارزی

10-جدول محاسبه مالیات بر ارث

11- چگونه مالیات بر ارث بین ورثه محاسبه می گردد

12- انجام مالیات بر ارث توسط وکلای دادنیک

1- مفهوم مالیات بر ارث

 در قوانین ایران، هرگاه مالی از متوفی به ورثه برسد، ورّاث یا نماینده قانونی آن‌ها موظفند ظرف مدت ۶ ماه از تاریخ فوت متوفی، به سازمان امور مالیاتی مراجعه و با ارائه اسناد مربوطه، صورت اموال و بدهی‌های وی را در اظهارنامه مخصوص مالیات بر ارث گزارش نمایند. بدین ترتیب، پس از تشکیل پرونده متوفی، گواهینامه مالیات بر ارث صادر و به ورثه داده می‌شود. این گواهینامه تا قبل از سال 95 یکی از مدارک مورد نیاز برای اخذ گواهی انحصار وراثت بوده است (ولی بعد از این تاریخ، انحصار وراثت و مالیات بر ارث از هم جدا شده اند، به این صورت که خانواده متوفی ابتدا گواهی انحصار وراثت را میگیرند و در زمان نقل و انتقال ماترک، مالیات آن را میپردازند). در این گواهی، اسامی وراث قانونی اعلام و میزان سهم هر یک از آنان مشخص می‌گردد.

2-  دسته بندهی های مالیات بر ارث

نرخ مالیات بر ارث به عوامل مختلفی از قبیل نوع دارایی های متوفی ، تاریخ فوت و نسبت وراث با متوفی بستگی دارد.

به طور کلی وراث به سه دسته تقسیم می شوند :

1- وراث طبقه اول که عبارت اند از : پدر،مادر،زن،شوهر،اولاد و اولاد اولاد

2- وراث طبقه دوم که عبارت اند از : اجداد،برادر،خواهر و اولاد آن ها

3- وراث طبقه سوم که عبارت اند از : عمو،عمه،دایی،خاله و اولاد آن ها

نرخ مالیات بر ارث برای وراث طبقه دوم دو برابر وراث طبقه اول، و برای وراث طبقه سوم چهار برابر وراث طبقه اول می باشد.

وارثان طبقه اول و دوم نسبت به اموال شهدای انقلاب اسلامی مشمول مالیات بر ارث نخواهند بود.^[۲]

همچنین نرخ مالیات بر ارث در سال 95 تعدیل شد و به همین علت اگر تاریخ فوت متوفی در سال 94 به ماقبل باشد مطابق قانون قدیم و چنانچه در سال 95 به مابعد باشد مطابق قانون جدید محاسبه می شود.

نحوه محاسبه میزان مالیات بر ارث به تاریخ فوت متوفی، نسبت وراث با متوفی و همچنین نوع و ارزش اموال و دارایی‌های بجا مانده از متوفی بستگی دارد.

قوانین مالیاتی مربوط به ارث در سال 1395 تغییر کرد. بنابراین چنانچه تاریخ فوت متوفی مربوط به سال 1394 یا قبل از آن باشد، مالیات بر اساس قانون قدیم محاسبه می‌شود. همچنین اگر تاریخ فوت در سال 1395 یا بعد از آن باشد، مالیات مربوطه مطابق قانون جدید به وراث تعلق می‌گیرد.

به میزانی که نسبت وراث با متوفی نزدیکتر باشد مقدار مالیات اموال ورثه ای کمتر، و هرچه این نسبت دورتر باشد، میزان مالیات ورثه بیشتر خواهد شد.

در قانون جدید نرخ مالیات ورثه ای برای انواع مختلف دارایی‌ها از قبیل ملک مسکونی، مغازه، خودرو، حساب بانکی و … متفاوت است. اما در قانون قدیم نرخ مالیات برای تمام انواع دارایی‌ها یکسان است و مجموع ارزش اموال، تعیین کننده نرخ مزبور است. به طور کلی در قانون قدیم هرچه ارزش ماترک بیشتر باشد، نرخ مالیات نیز بیشتر خواهد شد.

3- قانون مالیات بر ارث

مهم ترین اصلاحات قانون مالیات های مستقیم در سال 1394

اصلاحات مصوب ۳۱ تیر ۱۳۹۴ مجلس شورای اسلامی قانون مالیات های مستقیم، طبق حکم مادۀ ۲۸۱ این قانون از ابتدای سال ۱۳۹۵ لازم الاجرا شده است.
۱. اصلاح نرخ مالیات بر ارث و برخی ضوابط حاکم بر آن.
۲. ممنوع شدن بانکها و موسسات مالی و اعتباری و کلیه اشخاص حقوقی دولتی و غیر دولتی به تسلیم اموال و دارایی های متوفی به وراث قانونی آنها قبل از اخذ گواهی اخذ مالیات.
۳. وضع مالیات بر اموالی که به موجب وصیت یا نذر به وراث یا غیر وراث منتقل می شود.
۴. مبنای اخذ مالیات اجاره املاک در هر نوع قرارداد اعم از رسمی و عادی نمی تواند از ۸۰ درصد جدول ارزش املاک (تهیه شده توسط سازمان امور مالیاتی) کمتر باشد.
۵. اخذ مالیات اجاره از واحدهای مسکونی خالی از سال دوم به بعد به صورت تصاعدی .
۶. ارزش معاملاتی املاک توسط کمیسیون تقویم املاک تعیین می شود که در سال اول اجرای قانون اصلاحی معادل دو درصد قیمت روز منطقه خواهد بود و در سالهای بعد سالانه دو واحد افزایش می یابد تا اینکه ارزش معاملاتی هر منطقه به بیست درصد میانگین قیمت های روز برسد.
۷. الزام شهرداری ها به گزارش نمودن هر فقره صدور پروانه ساختمان و پایان کار اشخاص به سازمان امور مالیاتی در شهر های بالای یکصد هزار نفر جمعیت به منظور تشکیل پرونده مالیاتی.
۸. اخذ مالیات از سود حاصل از ساخت و فروش هر نوع ساختمان علاوه بر مالیات نقل و انتقال.
۹. نرخ مالیات بر درآمد حقوق کارکنان دولتی و غیر دولتی مازاد بر معافیت مالیاتی سالانه مقرر،۱۰ درصد تا هفت برابر آن؛ و نسبت به مازاد آن ۲۰ درصد است.
۱۰. پرداخت های کارفرمایان به اشخاص حقیقی از قبیل حق مشاوره، حق حضور در جلسات، حق التحقیق و حق پژوهش مشمول مالیات مقطوع به نرخ ده درصد خواهد بود.
۱۱. موعد تسلیم اظهارنامه مالیاتی مودیان مالیاتی پایان خرداد هر سال خواهد بود.
۱۲. مالیات تکلیفی موضوع ماده ۱۰۴ ق.م.م حذف خواهد شد.
۱۳. نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی حداقل ۱۵ و حداکثر ۲۵ درصد به صورت تصاعدی خواهد بود.
۱۴. شرط پذیرش هزینه های پرداختی قابل قبول مالیاتی بالاتر از ۵۰ میلیون ریال پرداخت از طریق سیستم بانکی است.
۱۵. افزایش بهای ناشی از تجدید ارزیابی داراییهای اشخاص حقوقی با رعایت استانداردهای حسابداری مشمول پرداخت مالیات بر درآمد نمی باشد.
۱۶. بانکها و موسسات مالی موظف به ارائه گردش کلیه حسابهای بانکی اشخاص اعم از جاری و سپرده به سازمان امور مالیاتی خواهند بود.
۱۷. ایجاد واحد بازرسی مالیاتی در سازمان امور مالیاتی کشور به منظور کنترل دفاتر ، اسناد و مدارک مودیان مالیاتی اعم از دستی و ماشینی.
۱۸. الزام دفاتر اسناد رسمی به ارسال یک نسخه از اسناد وکالتی بلا عزل تنظیمی در خصوص اموال منقول و غیر منقول و حقوق مالی حداکثر ظرف یک ماه به سازمان امور مالیاتی کشور.
۱۹. جریمه عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی مودیان مشمول قانون سی درصد مالیات متعلق و برای سایر مودیان ده درصد مقرر شده است.
۲۰. جرایم و مجازات های متخلفین مالیاتی به میزان قابل توجه افزایش یافته و بعلاوه جرایم جدیدی تحت عنوان جرایم مالیاتی با مجازات های تعزیری درجه شش پیش بینی شده است.

4- معافیت های مالیات بر ارث

معافیت‌های مالیاتی در خصوص ارث به 2 دسته کلی تقسیم می‌شود. برخی معافیت‌ها عمومی، و برخی نیز ویژه‌ی مشمولین قانون قدیم می‌باشد. در سال 95 قانون مالیات ارث تعدیل شد. به همین دلیل وراث متوفای بعد از 95 مشمول قانون جدید می‌شوند. اما اگر تاریخ فوت مرحوم قبل از سال 95 باشد، ورثه مشمول قانون قدیم خواهند شد. معافیت‌های قانون جدید در خصوص مشمولین قانون قدیم نیز صادق است. اما وراث مشمول قانون قدیم از برخی معافیت‌های بیشتر نیز برخوردارند. در ادامه به شرح هر 2 گروه از معافیت‌ها می‌پردازیم

معافیت‌های قانون جدید مالیات بر ارث

بر اساس ماده 24 قانون مالیات‌های مستقیم، موارد زیر از مالیات بر ارث معاف است:

• وجوه بازنشستگی و وظیفه و پس انداز خدمت و مزایای پایان خدمت
• مطالبات مربوط به خسارت اخراج، بازخرید خدمت و مرخصی استحقاقی استفاده نشده و بیمه‌های اجتماعی
• وجوه پرداختی توسط مؤسسات بیمه یا کارفرما
• انواع بیمه‌های عمر و زندگی
• خسارت فوت و دیه
• اموالی که برای مؤسسات دولتی وقف گردد
• اثاث البیت محل سکونت متوفی
• هزینه‌های کفن و دفن
• بدهی‌های متوفی

معافیت‌های ویژه‌ی مشمولین قانون قدیم

•           80% سپرده‌های بانکی متوفی
• ·        80% اوراق مشارکت
• ·        50% سهام متوفی در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس
• ·        40% سهام شرکت‌های غیر بورسی
• ·        80% موجودی حساب متوفی در مؤسسات اعتباری غیر بانکی مجاز
• ·        40% ارزش خالص دارایی متوفی در واحدهای صنعتی، تولیدی، معدنی و کشاورزی

تذکر: در خصوص وراث طبقه اول، برای هر یک تا مبلغ 3 میلیون تومان از کل سهم‌الارث از پرداخت مالیات معاف است. چنانچه وراث محجور، معلول، و یا زیر 20 سال سن داشته باشند، مبلغ معافیت به 5 میلیون تومان افزایش می‌یابد. منظور از وراث طبقه اول فرزند، زن، شوهر، پدر، مادر و نوه می‌باشد.

چه کسانی از مالیات بر ارث معاف هستند

بر اساس ماده 25 قانون مالیات‌های مستقیم، وراث طبقه اول و دوم شهدای انقلاب اسلامی به طور کل از پرداخت مالیات بر ارث معاف هستند. استفاده از معافیت این ماده مشروط به تأیید بنیاد شهید یا یکی از نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران می‌باشد.

وراث طبقه اول عبارت‌اند از: پدر، مادر، زن، شوهر، فرزند و نوه

وراث طبقه دوم عبارت‌اند از: اجداد، برادر، خواهر و اولاد آن‌ها

لازم به ذکر است که ورثه طبقه سوم شهدا (عمو، عمه، دایی، خاله) در شمول این معافیت قرار نمی‌گیرند

5- حکم قانون برای فرار از مالیات بر ارث

جرم فرار مالیاتی به جرمی گفته می شود که شخصی برای فرار از دادن مالیات ، به مدارک خلاف واقع ، استناد نموده یا ظرف سه ماه ، اظهارنامه ارائه ننماید که انواع آن در قانون مالیات های مستقیم ذکر شده است . مجازات جرم فرار مالیاتی برای اشخاص حقیقی ، مجازات تعزیری درجه شش و برای اشخاص حقوقی ، ممنوعیت از فعالیت یا صدور اسناد تجاری است . از طریق سامانه گزارش فرار مالیاتی در سایت سازمان امور مالیاتی ، می توان این جرم را گزارش و پیگیری نمود .

6-قانون مالیات بر ارث املاک تجاری (مغازه)

مغازه و به طور کلی ملک تجاری به واسطه قیمت بالایی که دارد عموماً بیشترین میزان مالیات را به خود اختصاص می‌دهد. محاسبه مالیات بر ارث مغــــــازه شامل دو بخش ملکیت مغازه و سرقفلی مغازه می‌باشد. به عبارت دیگر مالیات هر یک از این دو مورد به طور جداگانه محاسبه شده و مجموع آن میزان مالــــیات بر ارث مغازه را تعیین می‌کند. یعنی:

 مالیات بر ارث سرقفلی مغازه + مالیات بر ارث ملکیت مغازه = مالیات بر ارث کل مغازه

منظور از ملکیت همانطور که از نام آن پیداست، ملکی است که مغازه در آن واقع شده است. ملکیت مغازه شامل عرصه (زمین) و اعیان (بنا یا ساختمان) می‌باشد. عرصه و اعیان مغازه هر یک ارزشی دارند که به صورت مجزا از هم محاسبه می‌شود. معیار محاسبه ارزش ملکیت، ارزش معاملاتی است. ارزش معاملاتی املاک، دفترچه‌ای است که سالانه توسط کمیسیون تقویم املاک منتشر می‌شود. در این دفترچه ارزش عرصه و اعیان املاک در نقاط مختلف شهر تعیین شده است. مجموع قیمت عرصه و اعیانی که در دفترچه ارزش معاملاتی املاک درج شده، ارزش کل ملکیت مغازه را تعیین می‌کند. قیمت‌های مندرج در این دفترچه از ارزش واقعی ملک بسیار کمتر است. بنابراین مالیاتی که به بخش ملکیت مغازه تعلق می‌گیرد خوشبختانه مبلغ زیادی نخواهد شد.

مالیات بر ارث حق امتیاز 

نرخ مالیات بر ارث ملکیت مغازه 7.5% ارزش معاملاتی ملکیت مغازه است. البته این نرخ برای وراث طبقه اول بوده و برای وراث طبقه دوم و سوم 15% و 30% می‌باشد.

مالیات بر ارث سرقفلی 

سرقفلی در واقع امتیاز تجاری است که از طرف شهرداری به صاحب مغازه اعطا شده و به واسطه آن اجازه فروش محصولات خود را داراست. در واقع عاملی که باعث می‌شود قیمت مغازه از ملک مسکونی اینقدر بیشتر باشد، سرقفلی (امتیاز تجاری) است. نرخ مالیات بر ارث سرقفلی مغازه برای وراث طبقه اول 3% ارزش روز سرقفلی است. نرخ مذکور برای وراث طبقه دوم 6% و برای وراث طبقه سوم 12% می‌باشد.

 توجه کنید که همانطور که ملاحضه نمودید معیار ارزش گذاری سرقفلی با ملکیت متفاوت است. در ملکیت ارزش گذاری مطابق ارزش معاملاتی بود اما در خصوص سرقفلی ارزش گذاری بر اساس قیمت واقعی سرقفلی مشخص می‌شود. بنابراین عمده مالیات مغازه را بخش مالیات سرقفلی تشکیل می‌دهد.

 با توجه به اینکه قیمت سرقفلی مغازه را کارشناس اداره امور مالیاتی تعیین می‌کند، در بسیاری از موارد ممکن است که حتی بیشتر از قیمت واقعی مغازه تعیین شود. در چنین شرایطی امکان اعتراض به نظر کارشناس وجود دارد. برای کسسب اطلاعات بیشتر در این خصوص می‌توانید با ما تماس بگیرید و از فرآیند اداری اعتراض مطلع شوید و مشاوره رایگان دریافت کنید.

نرخ مالیات برای مشمولین قانون قدیم

اگر متوفی سال 1394 یا قبل از آن فوت کرده باشد، وراث مشمول قانون قدیم می‌شوند. در قانون قدیم نحوه محاسبه متفاوت است. به این صورت که ارزش کل مغازه توسط کارشناس تعیین شده و سپس با توجه به قیمت مغازه مالیات آن بر اساس جدول زیر محاسبه می‌گردد:

همانطور که ملاحظه می‌کنید متاسفانه نرخ مالیات مغازه برای مشمولین قانون قدیم بسیار بالاست و حتی می‌تواند بیش از نصف قیمت مغازه بابت مالیات از دست برود.

7- مالیات بر ارث اموال منقول مانند خودرو 

طبق بند چهارم ماده ۱۷ قانون مالیاتهای مستقیم، بر وسایل نقلیه متوفی (مانند خودرو و…) هنگام نقل و انتقال به وراث، ۲ درصد ارزش اعلامی سازمان امور مالیاتی در تاریخ ثبت انتقال مالیات بر ارث نسبت به اموال نقلیه تعلق خواهد گرفت. یعنی هنگام انتقال ماشین به وراث، مالیات بر ارث خودرو از وراث دریافت می گردد.

مالیات بر ارث و نحوه محاسبه آن

برای مثال اگر هنگام نقل و انتقال خودروی متوفا به وارثش، سازمان امور مالیاتی، ارزش خودرو را ۱۰۰ میلیون تومان اعلام کند، دو درصد این مبلغ، یعنی دو میلیون تومان مالیات بر ارث نسبت به وسیله نقلیه به آن تعلق خواهد گرفت. (منظور از مالیات بر ارث ماشین یا مالیات بر ارث خودرو نیز همین نوع مالیات است)

طبقات وراث هنگام تقسیم ارث

نرخ های یاد شده برای مالیات بر ارث نسبت به وسائل نقلیه به وراث طبقه اول، یعنی به پدر و مادر و همسر و فرزند و نوه اختصاص دارد.

برابر تبصره دوم ماده ۱۷ قانون مالیات های مستقیم، نرخ های یاد شده در این ماده برای وراث طبقه دوم، دو برابر و برای وراث طبقه سوم، چهار برابر خواهد بود.

یعنی نرخ مالیات ارث بر وسائل نقلیه برای وراث طبقه دوم معادل ۴ درصد ارزش اعلامی سازمان امور مالیاتی و برای وراث طبقه سوم معادل ۸ درصد این ارزش می باشد.

8- مالیات بر ارث اموال غیر منقول مانند ( زمین , خانه)

مالیات بر ارث ملک مسکونی 7.5% ارزش معاملاتی می‌باشد. خوشبختانه ارزش معاملاتی ملک که توسط سازمان امور مالیاتی تعیین می‌شود از قیمت واقعی آن کمتر است. بنابراین مبلغ مالیات آن از سایر انواع املاک بسیار کمتر است.

مالیات بر ارث ملک زراعی، باغ و زمین بایر

خوشبختانه مالیات بر ارث این دسته از املاک نیز بر اساس ارزش معاملاتی، و مشابه ملک مسکونی به نرخ 7.5% محاسبه می‌شود.

9- مالیات بر ارث حساب های بانکی 

پس از فوت یک شخص، وراث وی برای دسترسی به حساب‌های بانکی متوفی باید مالیات بر ارث سپرده بانکی پرداخت کنند. گاهی ممکن است وراث رمز کارت بانکی متوفی را بدانند و تصمیم بگیرند برای فرار از مالیات بر ارث، به تدریج پول را از حساب متوفی به حساب بانکی خود منتقل کنند. اما این امر امکان پذیر نیست و معمولاً پس از مراجعه به دستگاه عابر بانک متوجه می‌شوند سپرده بانکی متوفی مسدود شده است. اما علت مسدود شدن حساب بانکی متوفی چیست؟

با توجه به یکپارچه شدن سیستم‌های اطلاعاتی کشور، بلافاصله بعد از فوت متوفی و ابطال شناسنامه وی، کلیه سپرده‌های بانکی متوفی از طریق سامانه یکپارچه آنلاین مسدود می‌شود. بنابراین برای دسترسی به موجودی حساب بانکی، حتماً باید مالیات بر ارث آن پرداخت شود.

مالیات بر ارث حساب های بانکی از سال ۹۵ که تا به همین لحظه ۳ درصد می باشد یعنی ۳ درصد کل حساب بانکی به نحوی که در این خصوص باید عرض کرد که حساب ها و سپردهای بانکی از سال ۹۵ تا کنون از هیچ معافیت مالیاتی بهره مند نیستن و از کل سپرده این ۳ درصد لحاظ میشود .
در حالی که در مورد سپردهای بانکی قبل از سال ۹۵ ودر مورد افرادی که قبل سال ۹۵ فوت کرده اند و مشمول قانون قبلی می شوند باید عرض کرد ۸۰ درصد سپرده مشمول معافیت میشد و از بیست دردرصد باقی مانده به این شرح مالیات اخذ میشد:
سپرده بانکی تا پنج میلیون ۱۵ درصد
سپرده بانکی ۵ تا ۲۰ میلیون ۲۰ درصد
سپرده بانکی ۲۰ تا ۵۰ میلیون ۳۰درص
سپرده از ۵۰ میلیون به بالا ۳۵ درصد

مالیات بر ارث پول نقد در منزل

ممکن است متوفی پول نقد را در منزل و نزد خود نگهداری نموده باشد. بسیاری از افراد پول خود اعم از پول نقد، دلار و طلا را در گاوصندوق منزل یا محل کار خود پس انداز نمایند. در این صورت چنانچه خود وراث در اظهارنامه مالیات بر ارث چیزی اظهار نکنند، اداره امور مالیاتی از وجود این اموال مطلع نخواهد شد. با توجه به این که شناسایی پول نقد در منزل برای سازمان امور مالیاتی امکان پذیر نیست، بابت آن مالیات مطالبه نخواهد کرد. به همین علت بسیاری از وراث پول نقد متوفی که در منزل است را خودشان بین خود تقسیم می‌کنند.مالیات بر ارث پول در بانک

 مالیا ت بر سپرده های بانکی 

پول موجود در سپرده‌های بانکی شاید عمده پول نقد متوفی را تشکیل داده باشد. نرخ مالیات بر ارث پول در بانک 3% موجودی حساب بانکی می‌باشد. البته نرخ مذکور برای وراث طبقه اول می‌باشد. ورثه طبقه دوم و سوم باید به ترتیب 6% و 12% مالیات پرداخت کنند. میزان مالیات بر ارث پول نقد در بانک‌های دولتی و خصوصی یکسان است و تفاوتی در این مورد وجود ندارد.

مالیات بر ارث پول در صندوق امانات

نگهداری پول نقد در منزل شاید کار عاقلانه‌ای نباشد. خصوصاً اگر مبلغ پول زیاد باشد. زیرا تأمین امنیت پول در منزل کار ساده‌ای نیست و ممکن است مورد سرقت واقع شود. از این رو بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند پول نقد و سایر اموال ارزشمند خود از قبیل دلار، یورو و طلا را در صندوق امانات بانک نگهداری کنند. پول نقدی که در صندوق امانات نگهداری می‌شود به سادگی توسط سازمان امور مالیاتی شناسایی می‌شود و از آن مالیات مطالبه می‌گردد. درصد مالیات بر ارث پول نقد موجود در صندوق امانات برای وراث طبقه اول 10%، وراث طبقه دوم 20%، و برای ورثه طبقه سوم 40% می‌باشد.

10- جدول محاسبه مالیات بر ارث